سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات گوش داخلی یا مشکلات سیستم عصبی باشد. متخصص مغز و اعصاب با معاینات دقیق و تشخیص تخصصی، علل سرگیجه را شناسایی و درمان می‌کند. مراجعه به موقع به متخصص، کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد.
سرگیجه علایم ونشانه ها
سرگیجه و سرگیجه وضعیتی از رایجترین علائمی هستند که باعث مراجعه بیماران به متخصص مغزواعصاب می‌شوند (به‌اندازه درد کمر و سردرد رایج هستند).
در این افراد، زمین خوردن می‌تواند پیامد مستقیم سرگیجه باشد و خطر آن در افراد مسن با مشکلات عصبی و بیماری‌های مزمن دیگر بیشتر می‌شود.
سرگیجه، شامل سرگیجه وضعیتی، سالانه حدود 15 تا بیش از 20 درصد از بزرگسالان را درگیر می‌کند. میزان کلی بروز سرگیجه، سرگیجه وضعیتی و عدم تعادل 5 تا 10 درصد است و در بیماران بالای 40 سال به 40 درصد می‌رسد.
خطر زمین خوردن در افراد بالای 65 سال 25 درصد است.
سرگیجه، وزوز گوش و ناشنوایی معمولاً با بیماری‌های گوش داخلی مرتبط هستند، نه با بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS). میگرن شایع‌تر (10 درصد) از بیماری منییر (کمتر از 1 درصد) است.
حدود 40 درصد از بیماران مبتلا به میگرن، سرگیجه، بیماری حرکت و ناشنوایی خفیف دارند. بنابراین، تشخیص میگرن از اختلالات اولیه گوش داخلی گاهی دشوار است.
علل شایع سرگیجه محیطی
شامل سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV)، نورونیت وستیبولار، بیماری منییر و بیماری‌های خودایمنی گوش داخلی است.
شایع‌ترین علت سرگیجه مرکزی، میگرن است که اغلب به آن میگرن وستیبولار یا سرگیجه وابسته به میگرن گفته می‌شود.
علل دیگر شامل تومورهای آکوستیک، ضایعات عروقی ساقه مغز یا مخچه و بیماری‌های دمیلینه‌کننده (ام اس) است.
ارزیابی بیمار مبتلا به سرگیجه
گام اول در ارزیابی بیمار با سرگیجه گرفتن تاریخچه دقیق و انجام معاینه کامل نورواوتولوژیک است، که شامل معاینه وستیبولار نیز می‌شود.
سرگیجه با سبکی سر یکسان نیست. احساس سبکی سر به معنای ضعف یا عدم تعادل در راه رفتن است. سرگیجه احساسی از چرخش و بی‌تعادلی همراه با سرگیجه است.
علت‌ها نیز متفاوت‌اند. سبکی سرمی‌تواند ناشی از کاهش فشار خون، داروهایی که مصرف می‌کنید، مشکلات بینایی یا یک وضعیت روانی باشد.سرگیجه در شرایطی مانند میگرن، آسیب به سر، بیماری منییر و جابه‌جایی کریستال‌های درون گوش داخلی که شما را متعادل نگه می‌دارند، رخ می‌دهد.
در گرفتن تاریخچه، تمرکز باید بر نوع علائم، مدت زمان، و عوامل تحریک‌کننده یا تسکین‌دهنده باشد.
متخصص مغزواعصاب از بیماران میخواهد که علائم خود را با کلماتی غیر از سرگیجه توصیف کنند، زیرا این واژه ممکن است به صورت غیرخاص برای توصیف سرگیجه وضعیتی، عدم تعادل، ضعف عمومی، غش، پیش‌غش یا افتادن استفاده شود.
سرگیجه شامل احساس سبکی سر، عدم تعادل، تحمل نکردن حرکت، بی‌ثباتی، حس شناور بودن یا کج شدن است. بسیار مهم است که سرگیجه وضعیتی، که نوعی از سرگیجه است و به‌صورت توهم حرکت ناشی از ورودی نامتقارن به سیستم وستیبولار تعریف می‌شود، از دیگر انواع سرگیجه متمایز شود.
این تمایز مهم است زیرا سرگیجه وضعیتی معمولاً به بیماری گوش داخلی مرتبط است، در حالی که سایر علائم سرگیجه ممکن است ناشی از بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی، قلبی-عروقی یا سیستمیک باشد.
علایم سرگیجه واقعی:
سرگیجه واقعی اغلب با تغییر در موقعیت سر تحریک می‌شود.
افرادی که سرگیجه واقعی دارند معمولاً آن را به این صورت توصیف می‌کنند که احساس می‌کنند:
- در حال چرخش هستند
- کج شده‌اند
- تاب می‌خورند
- بی‌تعادل هستند
- به یک سمت کشیده می‌شوند
سایر علائمی که ممکن است با سرگیجه واقعی همراه باشند عبارت‌اند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- حرکات غیرطبیعی یا پرشی چشم (نیستاگموس)
- سردرد
- تعریق
- زنگ زدن در گوش یا کاهش شنوایی
- احساس پر بودن در گوش
- دوبینی
- دشواری در بلع
- گفتار نامفهوم
- ضعف در بازوها و پاها
- مشکل در حرکت صورت
مدت‌زمان و نوع سرگیجه
- سرگیجه اپیزودیک که چند روز طول می‌کشد و با تهوع همراه است اما علائم دیگری از گوش یا سیستم عصبی مرکزی ندارد، معمولاً به نورونیت وستیبولار مرتبط است، به‌ویژه پس از بیماری ویروسی.
- سرگیجه اپیزودیک که چند ثانیه طول می‌کشد و با تغییرات موقعیت سر یا بدن همراه است، احتمالاً ناشی از سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم (BPPV) است.
- سرگیجه که چند ساعت طول می‌کشد احتمالاً ناشی از بیماری منییر است، اگر با علائم هیدروپس گوش همراه باشد.
- سرگیجه با شروع ناگهانی که چند دقیقه طول می‌کشد ممکن است به میگرن یا بیماری‌های مغزی-عروقی مرتبط باشد، به‌ویژه اگر عوامل خطر عروقی وجود داشته باشد.
- سرگیجه مرکزی ناشی از ایسکمی ساقه مغز یا مخچه معمولاً بین 20 دقیقه تا 24 ساعت طول می‌کشد و اغلب با سایر ویژگی‌های ساقه مغز مانند دوبینی، علائم خودمختار، تهوع، دیزآرتری، دیسفاژی یا ضعف موضعی همراه است. بیماران با بیماری مخچه‌ای اغلب در طول اپیزودهای حاد سرگیجه قادر به راه رفتن نیستند، در حالی که بیماران با سرگیجه محیطی معمولاً می‌توانند راه بروند و از محیط خود آگاه هستند.
تاریخچه پزشکی مرتبط با سرگیجه
سابقه سردرد، به‌ویژه میگرن، می‌تواند با سرگیجه مرتبط با میگرن ارتباط داشته باشد.
بیماری ویروسی قبلی، تبخال لب، یا تغییرات حسی در توزیع گردنی (C2-C3) یا عصب سه‌قلو معمولاً به نورونیت وستیبولار یا اپیزودهای مکرر بیماری منییر اشاره دارد.
سرگیجه ممکن است علل مختلفی داشته باشد که برخی بی‌خطر و برخی جدی‌تر هستند. در موارد زیر، مراجعه به متخصص مغز و اعصاب و انجام MRI ضروری است:
۱. سرگیجه ناگهانی و شدید
- اگر سرگیجه شدید و ناگهانی شروع شده و همراه با علائم دیگر مانند سردرد شدید، بی‌حسی، یا اختلال در بینایی باشد، ممکن است نشان‌دهنده مشکلات مغزی مانند سکته مغزی باشد.
۲. سرگیجه همراه با علائم عصبی
- اگر همراه با سرگیجه، علائم زیر را دارید، باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید:
- دوبینی یا تاری دید
- اختلال در تکلم
- ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن
- عدم تعادل شدید
- مشکل در بلع یا افتادگی صورت
۳. سرگیجه مداوم و طولانی‌مدت
- اگر سرگیجه شما بیش از چند هفته ادامه داشته باشد یا به تدریج بدتر شود، ممکن است ناشی از مشکلاتی مانند تومور مغزی یا بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی باشد.
۴. سرگیجه‌ای که با تغییر وضعیت بهبود نمی‌یابد
- سرگیجه‌ای که با تغییر موقعیت (مثلاً دراز کشیدن یا نشستن) بهبود پیدا نکند، می‌تواند نشانه یک مشکل جدی‌تر در مغز باشد.
۵. سرگیجه همراه با سردرد شدید و غیرمعمول
- اگر سرگیجه با سردرد شدید، ناگهانی و غیرمعمول همراه باشد، به‌ویژه اگر این اولین بار باشد که چنین سردردی را تجربه می‌کنید، نیاز به بررسی دارد.
۶. سرگیجه بعد از آسیب به سر
- اگر پس از ضربه به سر دچار سرگیجه شده‌اید، به‌خصوص اگر همراه با تهوع، استفراغ، کاهش هوشیاری یا اختلال در حافظه باشد، احتمال خونریزی یا آسیب مغزی وجود دارد و MRI یا CT اسکن ضروری است.
۷. سرگیجه همراه با کاهش شنوایی یا وزوز گوش یک‌طرفه
- اگر سرگیجه همراه با کاهش شنوایی یک‌طرفه یا وزوز گوش در یک گوش باشد، ممکن است نشان‌دهنده نوروم آکوستیک (یک تومور خوش‌خیم عصب شنوایی) باشد که نیاز به تصویربرداری MRI دارد.
۸. سرگیجه‌ای که با بیهوشی یا افت فشار خون همراه است
- اگر سرگیجه همراه با افت ناگهانی فشار خون، احساس ضعف شدید یا بیهوشی باشد، ممکن است ناشی از مشکلات عروقی مغز یا سایر اختلالات عصبی باشد.
تشخیص سرگیجه در سالمندان
تشخیص سرگیجه در سالمندان ممکن است دشوارتر باشد زیرا اختلالات زمینه‌ای ممکن است به شکل غیرمعمول ظاهر شوند.
اگرچه سرگیجه در سالمندان گاهی به ضعف و خستگی نسبت داده می‌شود، اما ممکن است جدی‌تر از بیماران جوان‌تر باشد و باید با دقت بررسی شود.
در مطالعه‌ای بر روی بیماران مسن (70 سال یا بالاتر) شایع‌ترین علل سرگیجه، سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم و بیش‌تهویه یا اضطراب بودند.
توصیه های دکتر رخصت یزدی متخصص مغز و اعصاب
برای تشخیص سرگیجه، استفاده از تاریخچه، معاینه بالینی و پیگیری توسط متخصص مغزواعصاب ضروری است.
در بیشتر این بیماران، علت اصلی یک اختلال وستیبولار است، مانند BPPV، بیماری منییر یا هایپوفانکشن وستیبولار دوطرفه. مدیریت مناسب و پیگیری برای بهبود کیفیت زندگی این بیماران ضروری است.
اگر سرگیجه شما همراه با علائم هشداردهنده عصبی، مداوم و غیرمعمول باشد، حتماً به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. پزشک بر اساس معاینه و علائم، تصمیم می‌گیرد که آیا MRI یا آزمایشات دیگر لازم است یا خیر.
جهت اطلاع از راهکارهای دارویی و غیر داروی مطاله مقاله درمان سرگیجه و درمان خانگی سرگیجه توصیه میگردد.
