بیماری آلزایمر به عنوان یک بیماری مغز و اعصاب با اختلال در حافظه کوتاه مدت تعریف می‌شود که پیش از ظهور علائم بالینی، تغییراتی در مغز ایجاد می‌کند. متخصص مغز و اعصاب این تغییرات را با استفاده از بیومارکرها شناسایی می‌کند. معیارهای جدید سال 2024 با هدف تشخیص دقیق‌تر و مرحله‌بندی پیشرفته‌تر تدوین شده‌اند.

 تشخیص و مرحله‌بندی آلزایمر

بیماری آلزایمر به عنوان یک بیماریمغز و اعصاب با اختلال در حافظه کوتاه مدت تعریف می‌شود که پیش از ظهور علائم بالینی، تغییراتی در مغز ایجاد می‌کند.

متخصص مغز و اعصاب این تغییرات را  با استفاده از بیومارکرها شناسایی می‌کند.

معیارهای جدید سال 2024 با هدف تشخیص دقیق‌تر و مرحله‌بندی پیشرفته‌تر تدوین شده‌اند.

تشخیص آلزایمر

تشخیص بر پایه نشانگرهای زیستی (بیومارکرها) انجام می‌شود که در دو دسته اصلی قرار می‌گیرند:

1.  نشانگرهای اولیه (Core 1 biomarkers):

این نشانگرها برای تشخیص اولیه آلزایمر استفاده می‌شوند:

آمیلوئید بتا (Aβ): تجمع این پروتئین در مغز یکی از اولین نشانه‌های زیستی بیماری است.

پروتئین تائو (T1): تغییرات اولیه در تائو نشان‌دهنده شروع فرایندهای بیماری است.

روش‌های شناسایی:

تصویربرداری PET: برای بررسی تجمع آمیلوئید و تائو در مغز.

آزمایش مایع مغزی-نخاعی (CSF):برای اندازه‌گیری سطوح آمیلوئید و تائو.

 آزمایش خون: پیشرفت‌های جدید در این زمینه به شناسایی این تغییرات با دقت بالا کمک کرده است.

         2. نشانگرهای ثانویه (Core 2 biomarkers):

این نشانگرها تغییرات پیشرفته‌تر در پروتئین تائو (T2) را نشان می‌دهند که معمولاً با ظهور علائم بالینی همراه است:

Tau PET imaging: برای بررسی تجمع تائو در مراحل پیشرفته.

تغییرات نورودژنراتیو: شامل آسیب یا تحلیل نورون‌ها، که با MRI یا سایر ابزارهای تصویربرداری قابل شناسایی است.

مراحل بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر به صورت یک پیوستار پیشرفت می‌کند و در چهار مرحله زیستی دسته‌بندی شده است:

مرحله A (ابتدایی):

ویژگی‌ها: تجمع آمیلوئید در مغز بدون تغییرات قابل توجه در تائو.

علائم:معمولاً هیچ علائم بالینی در این مرحله مشاهده نمی‌شود.

ابزار تشخیص: آزمایش‌های آمیلوئید PET و مایع مغزی-نخاعی.

مرحله B (اولیه):

ویژگی‌ها:تجمع محدود پروتئین تائو در ناحیه‌های خاصی از مغز، مانند بخش‌های داخلی لوب تمپورال.

علائم:ممکن است علائم خفیف شناختی (MCI) شروع شود.

ابزار تشخیص: آمیلوئید PET به همراه تائو PET.

مرحله C (میانی):

ویژگی‌ها: تجمع گسترده‌تر و شدیدتر تائو در نواحی مغز، که به ضعف شناختی منجر می‌شود.

علائم: مشکلاتی در حافظه، تصمیم‌گیری و انجام فعالیت‌های روزمره.

ابزار تشخیص: تصویربرداری ترکیبی PET برای آمیلوئید و تائو.

مرحله D (پیشرفته):

ویژگی‌ها: تجمع شدید پروتئین تائو در کل مغز، همراه با آسیب گسترده به نورون‌ها.

علائم: زوال عقل (دمانس) پیشرفته، از دست دادن عملکردهای اساسی شناختی و فیزیکى.

ابزار تشخیص: ترکیب آزمایش‌های زیستی و تصویربرداری برای ارزیابی پیشرفته.

پیشرفت‌های جدید در تشخیص

1.آزمایش‌های خون:

 آزمایش‌های خون جدید، مانند سنجش پروتئین‌های فسفریله تائو (p-tau217)، امکان شناسایی زودهنگام بیماری را با روش‌های ساده‌تر فراهم کرده‌اند.

 این روش‌ها دقتی معادل با آزمایش‌های پیچیده‌تر مانند CSF دارند.

2.روش‌های ترکیبی:

 ترکیب نتایج آزمایش‌های مایع (مثل CSF یا خون) با تصویربرداری PET می‌تواند تصویر جامع‌تری از وضعیت بیمار ارائه دهد.

کاربرد مرحله‌بندی بیماری

تشخیص زودهنگام:شناسایی افراد در مراحل اولیه (A یا B) برای بررسی درمان‌های پیشگیرانه.

مشاوره و برنامه‌ریزی درمان:کمک به بیماران و خانواده‌ها برای درک مسیر پیشرفت بیماری.

-انتخاب درمان: برخی درمان‌های جدید بر پایه کاهش آمیلوئید و تائو طراحی شده‌اند که برای بیماران در مراحل خاص مناسب هستند.

توصیه‌ها برای استفاده بالینی

برای افراد بدون علائم: تشخیص بیولوژیکی فقط در زمینه تحقیقات توصیه می‌شود و هنوز در مراقبت‌های بالینی مرسوم نیست.

برای افراد با علائم: استفاده از بیومارکرها برای تأیید تشخیص آلزایمر و ارزیابی شدت بیماری ضروری است.

این معیارهای جدید، شفافیت بیشتری در تشخیص و درمان ارائه می‌دهند و به متخصص مغز و اعصاب کمک می‌کنند تا بیماری را با دقت بیشتری مدیریت کنند.

درمان بیماری‌های مغز و اعصاب و ستون فقرات